De rechten van de patiënt staan in de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO). Veel werkafspraken en procedures in de praktijk zijn zo gemaakt dat ze voldoen aan de wettelijke eisen.
Een patiënt heeft recht op zorg. Dat is een fundamenteel recht. Maar de zorgverlener bepaalt wat er nodig is, op grond van zijn kennis en ervaring. Goede zorg is dus niet per se doen wat de patiënt vraagt. Dat vraagt soms heel wat stuurmanskunst.
Tussen de patiënt en de zorgverlener is er een behandelovereenkomst. Daar zitten voor allebei rechten en plichten aan vast. Voor elk onderzoek en elke behandeling moet de patiënt toestemming hebben gegeven. En toestemming telt pas als de patiënt goed op de hoogte is gebracht van de aard van het onderzoek of de behandeling, het doel en de mogelijke gevaren (informed consent). Daarom moet de zorgverlener de patiënt relevante informatie geven op een begrijpelijke manier en nagaan of de patiënt de informatie heeft begrepen. Een patiënt mag behandeling weigeren. Hij mag ook besluiten dat hij bepaalde dingen niet wil weten.
Voor minderjarigen zijn de WGBO-regels aangepast.
In elke praktijk zijn er afspraken over welke uitslagen en informatie de assistent wel of niet zelf mag doorgeven.
De zorgverlener is verplicht gegevens vast te leggen in een dossier. Die plicht staat in de WGBO. De zorgverlener moet er met zijn medewerkers voor zorgen dat alleen mensen die de informatie nodig hebben er toegang toe hebben. In principe mag de zorgverlener de gegevens van een patiënt alleen aan medebehandelaars doorgeven.
Het dossier is van de patiënt. Dat wil zeggen: de gegevens zijn van de patiënt. Als de patiënt naar een andere zorgverlener gaat, wordt de informatie op verzoek naar de nieuwe zorgverlener gestuurd.
