Skip to main content
Mijn bibliotheek
Shop
Nieuws Boeken Tijdschriften Toetsvragen Web-tv Video Audio
Tips voor Mijn BSL
Inloggen

Welkom bij THIM Hogeschool voor Fysiotherapie & Bohn Stafleu van Loghum

THIM Hogeschool voor Fysiotherapie heeft ervoor gezorgd dat je Mijn BSL eenvoudig en snel kunt raadplegen. Je kunt je links eenvoudig registreren. Met deze gegevens kun je thuis, of waar ook ter wereld toegang krijgen tot Mijn BSL. Heb je een vraag, neem dan contact op met helpdesk@thim.nl.

» Andere revante producten voor THIM studenten en medewerkers.

Registreer

Om ook buiten de locaties van THIM, thuis bijvoorbeeld, van Mijn BSL gebruik te kunnen maken, moet je jezelf eenmalig registreren. Dit kan alleen vanaf een computer op een van de locaties van THIM.

Eenmaal geregistreerd kun je thuis of waar ook ter wereld onbeperkt toegang krijgen tot Mijn BSL.

Login

Als u al geregistreerd bent, hoeft u alleen maar in te loggen om onbeperkt toegang te krijgen tot Mijn BSL.

Inloggen
Top
Gepubliceerd in:
hoofdstuk lezen eerste hoofdstuk lezen

2025 | OriginalPaper | Hoofdstuk

4. Diagnostiek en indicatiestelling bij ouderen in de praktijk

Auteurs : Dr. Machteld Ouwens, Dr. Silvia van Dijk

Gepubliceerd in: Schematherapie bij ouderen met persoonlijkheidsproblematiek

Uitgeverij: BSL Media & Learning

Log in om toegang te krijgen
share
DELEN

Deel dit onderdeel of sectie (kopieer de link)

  • Optie A:
    Klik op de rechtermuisknop op de link en selecteer de optie “linkadres kopiëren”
  • Optie B:
    Deel de link per e-mail
    Link delen
publish
Publiceer nu

Samenvatting

In de diagnostiek van persoonlijkheidsstoornissen wordt, ook bij ouderen, onderscheid gemaakt tussen classificeren en diagnosticeren. Diagnostiek betreft een bredere beschrijving van de cliënt dan alleen de classificatie in een van de persoonlijkheidsstoornissen volgens de DSM-5. Het alternatieve DSM-5-model voor persoonlijkheidsstoornissen (AMPD) maakt onderscheid tussen persoonlijkheidsfunctioneren en persoonlijkheidstrekken. Dit geeft een genuanceerder beeld en is klinisch bruikbaarder dan het categoriale model. Er zijn verschillende Nederlandstalige instrumenten om persoonlijkheidsstoornissen, het persoonlijkheidsfunctioneren en persoonlijkheidstrekken in kaart te brengen. Bij de indicatiestelling voor schematherapie wordt, bijvoorbeeld aan de hand van een diagnostische imaginatie, toegewerkt naar een casusconceptualisatie en een behandelplan. Voor de groepsschematherapie, deeltijdschematherapie, klinische schematherapie en individuele schematherapie worden in- en exclusiecriteria besproken. De theorie wordt toegelicht door middel van een vignet.
vorige hoofdstuk Basisbehoeften, schema’s en schemamodi bij ouderen
volgende hoofdstuk Schematherapie in de ggz
Literatuur
American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.).
Arntz, A., Jacob, G. A., Lee, C. W., Brand-de Wilde, O. M., Fassbinder, E., Harper, R. P., Lavender, A., Lockwood, G., Malogiannis, I. A., Ruths, F. A., Schweiger, U., Shaw, I. A., Zarbock, G., & Farrell, J. M. (2022). Effectiveness of predominantly group schema therapy and combined individual and group schema therapy for borderline personality disorder: A randomized clinical trial. JAMA Psychiatry, 79(4), 287–299.CrossRefPubMedPubMedCentral
Bach, B., & Bernstein, D. P. (2019). Schema therapy conceptualization of personality functioning and traits in ICD-11 and DSM-5. Current Opinion in Psychiatry, 32(1), 38–49.CrossRefPubMed
Bach, B., Lee, C., Mortensen, E. L., & Simonsen, E. (2016). How do DSM-5 personality traits align with schema therapy constructs? Journal of Personality Disorders, 30(4), 502–529.CrossRefPubMed
Balsis, S., Woods, C. M., Gleason, M. E., & Oltmanns, T. F. (2007a). Overdiagnosis and underdiagnosis of personality disorders in older adults. The American Journal of Geriatric Psychiatry: Official Journal of the American Association for Geriatric Psychiatry, 15(9), 742–753.CrossRefPubMed
Balsis, S., Gleason, M. E. J., Woods, C. M., & Oltmanns, T. F. (2007b). An item response theory analysis of DSM-IV personality disorder criteria across younger and older age groups. Psychology and Aging, 22(1), 171–185.CrossRefPubMedPubMedCentral
Bastiaens, T., Claes, L., Smits, D., De Clercq, B., De Fruyt, F., Rossi, G., Vanwalleghem, D., Vermote, R., Lowyck, B., Claes, S., & De Hert, M. (2016). The construct validity of the Dutch personality inventory for DSM-5 personality disorders (PID-5) in a clinical sample. Assessment, 23(1), 42–51.CrossRefPubMed
Beck, A. T., Freeman, A., Davis, D., & Associates. (2004). Cognitive therapy of personality disorders. The Guilford Press.
Berghuis, H., Lemaire, L., Ingenhoven, T. J. M., Rossi, G., & Van der Heijden, P. T. (2021). De Nederlandstalige DSM-5 Persoonlijkheidsvragenlijst (PID-5-NL): Psychometrische eigenschappen en klinische toepassing. Tijdschrift Voor Psychiatrie, 63(11), 796–803.PubMed
Debast, I., Rossi, G., & Van Alphen, S. P. J. (2018). Age-neutrality of a brief assessment of the section III alternative model for personality disorders in older adults. Assessment, 25(3), 310–323.CrossRefPubMed
Haeyen, S. (2022). Schemagerichte werkvormen voor vaktherapie: Interventies ter versterking van de adaptieve modi.
Holzer, K. J., & Vaughn, M. G. (2017). Antisocial personality disorder in older adults: A critical review. Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology, 30(6), 291–302.CrossRefPubMed
Hornsveld, H., Bögels, H., & Grandia, H. (2021). Casusboek Schematherapie: 21 voorbeelden uit de praktijk. Springer Nature.
Hutsebaut, J., Berghuis, H., Kaasenbrood, A., De Saeger, H., & Ingenhoven, T. (2015). Handleiding Semi-gestructureerd Interview voor Persoonlijkheidsfunctioneren DSM-5 Semi-structured Interview for Personality Functioning DSM-5 (STiP-5.1) Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen, Podium DSM-5.
Kunst, H., Lobbestael, J., Candel, I., & Batink, T. (2020). Early maladaptive schemas and their relation to personality disorders: A correlational examination in a clinical population. Clinical Psychology & Psychotherapy, 27(6), 837–846.CrossRef
Lobbestael, J., & Arntz, A. (2012). Cognitive contributions to personality disorders’. In Thomas A. Widiger (ed.), The Oxford Handbook of Personality Disorders, Oxford Library of Psychology.
McMahon, K., Hoertel, N., Peyre, H., Blanco, C., Fang, C. M., & Limosin, F. (2019). Age differences in DSM-IV borderline personality disorder symptom expression: Results from a national study using item response theory (IRT). Journal of Psychiatric Research, 110, 16–23.CrossRefPubMed
Muste, E., Weertman, A., & Claassen, A. (2010). Handboek Klinische Schematherapie. Bohn Stafleu van Loghum.
Pauwels, E., Claes, L., Dierckx, E., Debast, I., Van Alphen, S. P. J., Rossi, G., Schotte, C., Santens, E., & Peuskens, H. (2014). Age neutrality of the young schema questionnaire in patients with a substance use disorder. International Psychogeriatrics, 26(8), 1317–1326.CrossRefPubMed
Pires, R., Henriques-Calado, J., Sousa Ferreira, A., Gama Marques, J., Ribeiro Moreira, A., Barata, B. C., … & Gonçalves, B. (2023). Bridging the ICD11 and the DSM-5 personality disorders classification systems: The role of the PID5BF+ M. Frontiers in Psychiatry, 14, 1004895.
Reubsaet, R. (2018). Schematherapie: Werken met fases in de klinische praktijk. Springer.CrossRef
Stone, L. E., Segal, D. L., & Noel, O. R. (2021). Psychometric evaluation of the levels of personality functioning scale-brief form 2.0 among older adults. Personality Disorders, 12(6), 526–533.
Van Alphen, S. P. J., Engelen, G. J. J. A., Kuin, Y., Hoijtink, H., & Derksen, J. J. L. (2004). Constructie van een schaal voor signalering van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Tijdschrift Voor Gerontologie en Geriatrie, 35(5), 186–195.PubMed
Van Alphen, S. P. J., Oude Voshaar, R. C., Bouckaert, F., & Videler, A. C. (2018). Handboek persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen.
Van Alphen, S. P. J., Van der Werff, S., Van Reijswoud, B. E., Ouwens, M. A., Orbons, I. M., & Rossi, G. (2023a). Age-neutrality of the SCID-II: Differential Item functioning in younger outpatients (Aged 20–45) and older outpatients (Aged 65+). Clinical Gerontologist, 46(4), 532–543.CrossRefPubMed
Van Alphen, S. P. J., Van der Werff, S., Rosowsky, E., Segal, D. L., & Rossi, G. (2023b). Assessment of personality disorders in older adults. A practice guide. Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology, 36(6), 470–478.
Van Asselt, A. D., Dirksen, C. D., Arntz, A., Giesen-Bloo, J. H., Van Dyck, R., Spinhoven, P., Van Tilburg, W., Kremers, I. P., Nadort, M., & Severens, J. L. (2008). Out-patient psychotherapy for borderline personality disorder: Cost-effectiveness of schema-focused therapy v. transference-focused psychotherapy. The British Journal of Psychiatry, 192(6), 450–457.
Van den Broeck, J., Bastiaansen, L., Rossi, G., Dierckx, E., & De Clercq, B. (2013). Age-neutrality of the trait facets proposed for personality disorders in DSM-5: A DIFAS analysis of the PID-5. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 35, 487–494.CrossRef
Van Dijk, S. D. M., Veenstra, M. S., Bouman, R., Peekel, J., Veenstra, D. H., Van Dalen, P. J., … & Oude Voshaar, R. C. (2019). Group schema-focused therapy enriched with psychomotor therapy versus treatment as usual for older adults with cluster B and/or C personality disorders: A randomized trial. BMC psychiatry, 19(1), 1–14.
Van Dijk, S. D. M., Bouman, R., Folmer, E. H., Van Alphen, S. P. J., Van den Brink, R. H. S., & Oude Voshaar, R. C. (2022). A feasibility study of group schema therapy with psychomotor therapy for older adults with a Cluster B or C personality disorder. Clinical gerontologist, 1–7. https://​doi.​org/​10.​1080/​07317115.​2022.​2099330.
Van Genderen, H., & Arntz, A. (2005). Schemagerichte cognitieve therapie bij borderline-persoonlijkheidsstoornis. Uitgeverij Nieuwezijds.
Van Reijswoud, B. E., Debast, I., Videler, A. C., Rossi, G., Lobbestael, J., Segal, D. L., & Van Alphen, S. P. (2021). Severity indices of personality problems–short form in old-age psychiatry: Reliability and validity. Journal of Personality Assessment, 103(2), 174–182.CrossRefPubMed
Van Vreeswijk, M., & Broersen, J. (2017). Handleiding kortdurende schematherapie. Bohn Stafleu van Loghum.CrossRef
Van Vreeswijk, M., Broersen, J., & Nadort, M. (2009). Handboek Schematherapie: Theorie, praktijk en onderzoek. Bohn Stafleu van Loghum.
Van Vreeswijk, M., Broersen, J., & Nadort, M. (2012). The Wiley-Blackwell handbook of schema therapy: Theory, research, and practice. John Wiley & Sons.CrossRef
Verheul, R., Bartak, A., & Widiger, T. A. (2007). Prevalence and construct validity of Personality Disorder Not Otherwise Specified (PDNOS). Journal of Personality Disorders, 21(4), 359–370.CrossRefPubMed
Videler, A. C., & Van Alphen, S. P. J. (2018). Indicatiestelling. In Van S. P. J. Alphen, R. C. Oude Voshaar, F. Bouckaert, & A. C. Videler (Eds.), Handboek persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen (1e ed., pp. 67–80). De Tijdstroom.
Videler, A. C., Van Alphen, S. P. J., Van Royen, R. J., Van der Feltz-Cornelis, C. M., Rossi, G., & Arntz, A. (2018). Schema therapy for personality disorders in older adults: A multiple-baseline study. Aging & Mental Health, 22, 738–747.CrossRef
Vuijk, R., Deen, M., Geurts, H. M., & Arntz, A. (2023). Schema therapy for personality disorders in autistic adults: Results of a multiple case series study. Clinical Psychology & Psychotherapy, 30(2), 458–472.CrossRef
Vuijk, R., Turner, W., Zimmerman, D., Walker, H., & Dandachi-FitzGerald, B. (2024). Schema therapy in adults with autism spectrum disorder: A scoping review. Clinical Psychology & Psychotherapy, 31(1), e2949.CrossRef
Weekers, L. C., Hutsebaut, J., & Kamphuis, J. H. (2019). The level of personality functioning scale-brief form 2.0: Update of a brief instrument for assessing level of personality functioning. Personality and Mental Health, 13, 3–14.CrossRefPubMed
Weerman, A. (2008). Gebruik van experientiele technieken voor diagnostiek. In M. Van Vreeswijk, J. Broersen, & M. Nadort (Red.), Handboek Schematherapie. Theorie, praktijk en onderzoek (pp. 47–55). Bohn Stafleu van Loghum.
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2005). Schemagerichte therapie. Handboek voor therapeuten. Bohn Stafleu van Loghum.CrossRef
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2016). Schemagerichte Therapie. Bohn Stafleu van Loghum.
Metagegevens
Titel
Diagnostiek en indicatiestelling bij ouderen in de praktijk
Auteurs
Dr. Machteld Ouwens
Dr. Silvia van Dijk
Copyright
2025
Uitgeverij
BSL Media & Learning
Boek
Schematherapie bij ouderen met persoonlijkheidsproblematiek

Print ISBN: 978-90-368-3093-5

Elektronisch ISBN: 978-90-368-3094-2

Copyright: 2025

DOI
https://doi.org/10.1007/978-90-368-3094-2_4