4 Juridische vraagstukken rond het begin van het leven

Art. 453 WGBO

In de praktijk spitst de problematiek zich toe op sterilisatie van verstandelijk gehandicapte vrouwen.

Bij een vergevorderde zwangerschap is de ongeboren vrucht door de rechter wel eens onder de reikwijdte van de Wet BOPZ gebracht en is de zwangere gedwongen opgenomen, Rb Rotterdam 21 februari 2006, BJ 2007/6 (m.nt. J.K.M. Gevers).

Beleidsbrief Ethiek, Kamerstukken II 2006/07, 30 800 XVI, nr. 183, p. 27-28

Zie bijvoorbeeld HR 20 april 2007, GJ 2007/120

HR 21 februari 1997, NJ 1999, 145; HR 9 augustus 2002, TvGR 2004/8.

EHRM 8 juli 2004 (Vo v. France), nr. 53924/00.

Art. 296 lid 2-4 Sr.

Hof Den Haag 23 maart 1989, TvGR 1990/1; HR 29 mei 1990, NJ 1991, 217.

Art. 82a Sr is niet van toepassing, omdat de vrucht niet in staat is om buiten het moederlichaam in leven te blijven.

Zie art. 2 en 7 van de Wet op de lijkbezorging.

Stcrt. 2006, nr. 168, p. 20 (Instellingsregeling centrale deskundigheidscommissie); Stcrt. 2007, nr. 51, p. 8 (Regeling centrale deskundigheidscommissie).

Stcrt. 2007, nr. 46, p. 10 (Aanwijzing vervolgingsbeslissing levensbeëindiging niet op verzoek en late zwangerschapsafbreking).

Stcrt. 2007, nr. 46, p. 10.

Het openbaar ministerie kan bij twijfel over de vraag of sprake is van een categorie 1-geval de centrale commissie wel om advies vragen.

Jaarverslag Commissie late zwangerschapsafbreking en levensbeëindiging zonder verzoek 2007, www.​lzalp.​nl.

Art. 1 lid 2 en art. 2 WAZ.

Afbreking van de zwangerschap tot 16 dagen na het uitblij- ven van de (verwachte) menstruatie.

Evaluatie Wet afbreking zwangerschap, Verslag van een algemeen overleg, Kamerstukken II 2007/08, 30 371, nr. 16, p. 14; Beleidsbrief ethiek, Kamerstukken II 2006/07, 30 800 XVI, nr. 183, p. 13-14.

Art. 2, 4 en 6 WAZ.

Art. 1 lid 1 WAZ geeft de volgende definitie van abortuskliniek: ‘Abortuskliniek (hierna te noemen kliniek): een inrichting, niet zijnde een ziekenhuis, waarin vrouwen een behandeling ondergaan, gericht op het afbreken van zwangerschap.’

‘Women on waves aan banden’, Nieuwsbericht van VWS 13 juli 2004; Rb. Amsterdam 1 juni 2004, nr. AWB 02/3538.

Art. 3 en art. 16 WAZ.

Art. 5 WAZ.

Rb. Groningen 26 oktober 1988, TvGR 1991/72.

Art. 6 BAZ.

In feite is hier geen sprake van zwangerschapsafbreking, omdat de zwangerschap in stand blijft.

Art. 11 en 12 WAZ

Art. 20 WAZ.

ZonMw. Evaluatie Wet afbreking zwangerschap. Den Haag; 2005.

Icsi (intracytoplasmatische sperma-injectie) is een bijzondere vorm van ivf waarbij een zaadcel in het cytoplasma van een eicel wordt geïnjecteerd.

EHRM 4 december 2007, NJ 2008, 363 (Dickson tegen Verenigd Koninkrijk, m.nt. E.A. Alkema).

Art. 2 WBMV. Art. 1 Besluit aanwijzing bijzondere medische verrichtingen 2007, Stb. 2007, 238. Planningsbesluit in-vitrofertilisatie Stcrt. 1998, 95 en Stcrt 2004, 34 (wijziging van het planningsbesluit).

Embryowet, Stb. 2002, 338 en 359. De wet is op 1 september 2002 in werking getreden. In 2005 heeft de eerste evaluatie van de wet plaatsgevonden; ZonMw. Evaluatie Embryowet. Den Haag 2006.

Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting, Stb. 2002, 240 en Stb. 2003, 510.

Het Europese Hof oordeelde dat vernietiging van embryo’s na intrekking van de wettelijk vereiste toestemming van één der genetische ouders, geen schending van art. 2 EVRM opleverde, noch van art. 8 EVRM, EHRM 10 april 2007, NJ 2007, 459 (Evans tegen Verenigd Koninkrijk, m.nt. J. de Boer).

Waar het gaat om gebruik van geslachtscellen voor een ivf-behandeling, dient het moment van gebruik mijns inziens bij de bevruchting in vitro te liggen en niet bij de terugplaatsing in de baarmoeder van de vrouw, om te voorkomen dat de donor, na de bevruchting maar voor de terugplaatsing, de donatie kan herroepen.

Bovendien kan betrokkene bij de terbeschikkingstelling te kennen geven dat slechts wetenschappelijk onderzoek met de desbetreffende geslachtscellen/embryo’s mag worden verricht, nadat hij is ingelicht over het doel van het onderzoek en daar uitdrukkelijk toestemming voor heeft gegeven (art. 6 lid 3 Embryowet). Ook dit dient in de overeenkomst te worden opgenomen.

Art. 2 Embryowet.

Art. 7 Embryowet.

Art. 19-23 Embryowet.

Art. 16-18 Embryowet.

Art. 2 Wet op bijzondere medische verrichingen en art. 1 Besluit aanwijzing bijzondere medische verrichtingen, Stb. 2007, 238.

Art. 3.4 van dit Planningsbesluit.

Art. 10-15 Embryowet.

Art. 24a Embryowet.

Art. 10 en 11 Embryowet.

Art. 33 Embryowet.

Stb. 2008, 511.

Art. 24-27 Embryowet.

Een andere veel aangehaalde beslissing in dit verband is een beslissing van het Europese Hof, de zogenaamde ‘Gaskinzaak’, EHRM 7 juli 1989, NJ 1991, 659. In deze zaak ging het echter niet om kennisname van afstammingsgegevens en al helemaal niet om opheffing van de anonimiteit van de spermadonor.

Op 1 juni 2004 is de wet volledig in werking getreden (Stb. 2002, 240 en Stb. 2003, 510). De regeling is van toepassing op alle donaties die op of na die datum zijn gedaan. Voor donaties gedaan voor 1 juni 2004 kon de donor nog kiezen voor anonimiteit.

Art. 1 WDKB.

Art. 2 en artikelen 4-9 WDKB. De Stichting heeft een eigen website (www.​donorgegevens.​nl) waarop algemene informatie is terug te vinden en ook het Reglement van de Stichting.

Art. 8 WDKB.

Art. 3 WDKB.

HR 4 januari 1991, NJ 1991, 253 en art. 1:377f BW. Ten aanzien van een, ten tijde van de kunstmatige bevruchting, bekende donor werd de aanwezigheid van een nauwe persoonlijke betrekking met het kind (family life) wel aangenomen. Hierbij speelde de vriendschappelijke relatie van de donor met de moeder en hun gezamenlijke voornemen dat de man na de geboorte contact met het kind zou hebben een rol. Dat het contact tussen de donor en de moeder reeds voor de geboorte is verbroken en er nauwelijks contact tussen de man en het kind heeft plaatsgevonden, is niet voldoende om te concluderen dat de nauwe persoonlijke betrekking met het kind is verbroken, HR 30 november 2007, NJ 2008, 310 (m.nt. J. de Boer).

Art. 12 WDKV.

Art. 151b Sr.

Art. 151c Sr.

Rb. Utrecht 26 oktober 2005, LJN AU4934.

Rb. Utrecht 24 oktober 2007, LJN: BB6360 en Rb. Utrecht 7 mei 2008, LJN: BB1068.

Art. 1:2 BW.

Art. 1:19 BW.

Art. 1:19i lid 1 BW.

Art. 1:19i lid 2 BW.

Art. 1:19e BW.

Asser-De Boer. Personen- en familierecht. 17e druk. Deventer; 2006. p. 81.

Art. 228 Sr.