Meningeale prikkelingsverschijnselen zijn verschijnselen die zich spontaan kunnen manifesteren of bij tractie van de hersenvliezen als gevolg van ontstekingsverschijnselen van deze vliezen. De verschijnselen bestaan uit hoofd-, neken rugpijn, soms met radiculaire uitstraling over de ledematen. Nekstijfheid is het belangrijkste teken van prikkeling van de hersenvliezen en is doorgaans een uiting van nogal alarmerende ziekteprocessen. Ontstekingsverschijnselen ontstaan als een reactie van het lichaam op een als schadelijk ervaren prikkel. Deze prikkels kunnen infectieus en niet-infectieus zijn. Meningen kunnen ontstoken zijn door pathogene micro-organismen (meestal viraal of bacterieel), maar ook door extravasaal bloed of intrathecale chemotherapie. Meningeale prikkelingsverschijnselen treden voornamelijk op bij infectieuze meningitiden, subarachnoïdale bloedingen en diffuse leptomeningeale metastasering. Aspecifiek komen deze verschijnselen ook sporadisch voor bij transforaminale inklemming, bij het liquorhypotensiesyndroom (bijvoorbeeld na een lumbale punctie) en bij dehydratie.
